Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki ultrasonograficznej w położnictwie i ginekologii.
USG genetyczne – kiedy wykonywać badania USG w ciąży?
Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki ultrasonograficznej w położnictwie i ginekologii określają szczegółowy harmonogram badań USG, które powinny być wykonywane w czasie prowadzenia ciąży. Dowiedz się, jak on wygląda i w kierunku jakich aspektów prawidłowego rozwoju płodu są wykonywane kolejne badania USG w ciąży.
W czasie ciąży wykonuje się co najmniej trzy przesiewowe badania ultrasonograficzne. Ich terminy to:
- 11,6–13+6 tydzieńciąży – USG genetyczne, w czasie którego możliwe jest wykrycie wad genetycznych,
- 20-22 tydzień ciąży – w jego trakcie ocenia się budowę płodu oraz jego prawidłowy rozwój,
- 30-32 tydzień ciąży – podobnie jak w przypadku poprzedniego terminu, ocenia się tu rozwój płodu oraz stan narządów rodnych kobiety.
W przypadku drugiego i trzeciego terminu badanie można wykonać z dwutygodniowym odchyłem czasowym. Oprócz wymienionych badań rekomendowane jest również wykonanie badania ultrasonograficznego pomiędzy 6 a 8 tygodniem ciąży. Ma dać ono podstawową odpowiedź na temat początkowego etapu rozwoju ciąży.
Jakie informacje powinny zawierać wyniki badania USG?
Wyniki badania genetycznego USG powinno zawierać dane, które potwierdzą, że dotyczą one konkretnej pacjentki, a także przybliżą lekarzowi stan jej ciąży w czasie kolejnych badań. Wyniki powinny zawierać:
- imię, nazwisko, datę urodzenia lub PESEL pacjentki,
- miejsce i datę badania, wykonujący badanie,
- informację dotyczącą nazwy aparatu ultrasonograficznego oraz rodzaju i częstotliwości głowic, którymi badanie zostało wykonane,
- rozpoznanie wstępne lekarza kierującego,
- data ostatniej miesiączki (OM) i tydzień ciąży wg OM,
- zaawansowanie ciąży wg ewentualnych poprzednich badań USG,
- dokumentację badania – ultrasonogramy (videoprinter) oraz, na życzenie pacjentki, płytę CD.
Badanie ultrasonograficzne do 10 tygodnia ciąży
W tym okresie celem badania ultrasonograficznego ze wskazań lekarskich jest:
- uwidocznienie i lokalizacja jaja płodowego.
- ocena wieku ciążowego (GS,CRL)
- uwidocznienie czynności serca płodu.
- ocenę liczby zarodków, kosmówek i owodni.
- stwierdzenie prawidłowego lub patologicznego rozwoju ciąży
Wynik badania powinien zawierać ocenę:
- Macicy:
- kształt (regularny, nieregularny)
- budowa (prawidłowa, nieprawidłowa: wady, mięśniaki)
- wielkość (prawidłowa, powiększona)
- Lokalizacja i budowa przydatków
- Pęcherzyka ciążowego (Gestation Sac):
- położenie w jamie macicy
- liczba pęcherzyków ciążowych
- kształt (okrągły, spłaszczony, regularność zarysów)
- pomiar pęcherzyka ciążowego (GS – średnia z 3 wymiarów)
- Pęcherzyka żółtkowego (Yolk Sac):
- obecność YS (tak/nie)
- średnica
- opis ewentualnych nieprawidłowości (kształt,echogeniczność)
- Zarodka:
- obecność (tak/nie)
- pomiar długości ciemieniowo – siedzeniowej / CRL /
- obecność czynności serca / przy CRL powyżej 6 mm /
Badanie ultrasonograficzne między 11,6 – 13+6 tygodniem ciąży:
Szczegółowa ocena struktury jaja płodowego obejmuje następujące elementy:
- Liczba pęcherzyków ciążowych w jamie macicy.
- Ocena czynności serca płodu (FHR)
- Pomiary biometryczne: – długość ciemieniowo-siedzeniowa (CRL) i wymiar dwuciemieniowy główki płodu (BPD)
- Ocena anatomii płodu:
- czaszka (kształt), sierp mózgu, sploty naczyniówkowe komór bocznych,
- ściany powłok jamy brzusznej uwzględniając fizjologiczną przepuklinę pępkową do 12 tygodnia ciąży,
- żołądek
- serce płodu – lokalizacja i czynność serca,
- pęcherz moczowy
- kręgosłup
- kończyny górne i dolne
- Ocena kosmówki.
- Ocena przezierności karkowej (NT) i kości nosowej (NB)
Wykonanie badania ultrasonograficznego między 11,6–13+6 tygodniem ciąży z oceną przezierności karkowej (NT) oraz kości nosowej (NB) i pozostałymi markerami zespołów wad uwarunkowanych genetycznie powinno się odbywać w ośrodku referencyjnym według zasad Fetal Medicine Foundation.
Optymalny czas badania prenatalnego (11,6 – 13+6 t.c.);. CRL 45–84 mm.
Nieprawidłowe wartości NT sugerują podwyższone ryzyko wystąpienia:
- aberracji chromosomalnych
- zaburzeń hemodynamicznych
- wad serca płodu
- zespółu przetoczenia krwi między płodami
Stwierdzenie jakiejkolwiek nieprawidłowości lub wątpliwości jest wskazaniem do poszerzenia diagnostyki.
Ultrasonograficzna ocena rozwoju ciąży (20–22 tydzień ciąży) oraz (30–32 tydzień ciąży).
- Stwierdzenie liczby płodów, ich położenia i czynności serca.
- Biometria płodu.
BPD, HC, AC, FL + ewentualna orientacyjna masa płodu (OMP). - Ocena budowy płodu:
- czaszka – ciągłość, kształt
- mózgowie – komory, sploty naczyniówkowe, tylny dół czaszki, móżdżek,
- twarz – profil, oczodoły, kości nosa, ewentualna ocena podniebienia i wargi górnej,
- kręgosłup – ciągłość, symetryczność,
- klatka piersiowa, serce – wielkość, położenie, prawidłowy obraz czterech jam, częstość i miarowość,
- jama brzuszna – ciągłość ściany powłoki jamy brzusznej, żołądek (lokalizacja, wielkość, kształt), echogeniczność jelit
- pęcherz moczowy
- nerki – opis ewentualnych nieprawidłowości (szerokość UKM),
- kończyny – ocena obecności kości udowych, ramieniowych, przedramienia, podudzia, rąk i stóp, ruchomość kończyn.
- Ocena łożyska
- lokalizacja
- struktura – stopień dojrzałości wg Grannuma (opis ewentualnych nieprawidłowości budowy, krwiaków pozałożyskowych)
- Ocena sznura pępowinowego.
- liczba naczyń,
- opis ewentualnych nieprawidłowości
- Ocena ilości płynu owodniowego – w przypadku nieprawidłowości AFI (Amniotic Fluid Index)
- Ewentualna ocena mięśniaków, zmian patologicznych w przydatkach.
- W uzasadnionych klinicznie przypadkach – ocena szyjki macicy (długość, kształt ujścia wewnętrznego) – badanie głowicą przezpochwową
Badanie ultrasonograficzne serca płodu
Badanie to powinno obejmować ocenę:
- Położenia serca
- Wielkości serca – (1/3 klatki piersiowej)
- Czterojamowości serca – (uwidocznienie tzw. „krzyża serca”)
- Rytmu serca – (miarowy 120 – 170/min)
- Zalecane jest uwidocznienie skrzyżowania dużych naczyń (drogi wypływu z lewej i prawej komory serca)
Nieprawidłowość dotycząca położenia, wielkości, budowy lub rytmu serca jest wskazaniem do badania kardiologicznego płodu w ośrodku referencyjnym.
Zalecane postępowanie w ciąży wielopłodowej.
- Ocena ilości kosmówek i owodni
- Ocena rozbieżnego wzrastania płodów
- Badania kontrolne:
- ciąża o przebiegu prawidłowym:
- < jednokosmówkowe od 16 t.c. – co 2 tyg.
- > dwukosmówkowe – co 4 tyg. od badania połówkowego lub częściej
- ciąża o przebiegu powikłanym – diagnostyka i leczenie w ośrodku referencyjnym III stopnia.
- ciąża o przebiegu prawidłowym:
USG 3D i 4D – kiedy je wykonać?
W czasie USG 3D na obraz przekazywany przez ultrasonograf nakładany jest kolejny wymiar, który uplastycznia obraz, dając rodzicom wgląd na to, jak wygląda ich rozwijające się w łonie matki dziecko. Natomiast USG 4D ciąży to relacja w czasie rzeczywistym, która daje lekarzowi możliwość oceny sprawności ruchowej płodu.
Badanie USG jest w pełni bezpieczne i można je powtarzać w razie konieczności dowolną liczbę razy. Warto podkreślić, że najlepszy obraz do badania daje lekarzowi tradycyjne USG 2D, a obraz trójwymiarowy lub czterowymiarowy jest przede wszystkim atrakcją dla przyszłych rodziców. Najlepszy obraz dziecka ultrasonograf daje około trzydziestego tygodnia ciąży.